De Stichting Vrienden van het Streekarchief Bommelerwaard heeft de aankoop mogelijk gemaakt van een bijzonder drukwerkje. In 1761 verscheen bij de Zaltbommelse drukker-uitgever Johannes Willem Kanneman (1722-1786?)een 160 pagina's tellend boekje in klein formaat over het leven van Gottlob Curt Heinrich Graf von Gottleben (1715-1773). Destijds te koop voor 11 stuivers. Het relaas was van de hand van Franciscus Lievens Kersteman (1728-1793?). Kersteman beschreef op vrolijke toon het leven van avonturier en militair Van Tottleben die wel van de vrouwtjes hield. Als militair was Tottleben onder andere werkzaam in Polen, Holland, Pruisen en Georgië. (meer informatie op wikipedia)
Midden achttiende eeuw vonden dergelijke biografische boekjes gretig aftrek. Lezers waren destijds verzot op de verhalen over de schandaaltjes aan de Europese hoven. Het waren roddelwerkjes zoals nu de Privé en Weekend. De boekjes waren tegelijk ook pikant en ondeugend (lust en liefde speelde natuurlijk een rol in de levens van de hovelingen!).
Franciscus Lievens Kersteman heeft zelf ook een avontuurlijk en bewogen leven gehad. Hij heeft gestudeerd (behaalde zelfs de doctorstitel in Harderwijk op een mager juridisch proefschriftje), was militair, avonturier, oplichter, vervalser, schrijver, jurist en wat al niet meer. In 1775 kwam hij achter de tralies, na een veroordeling in Schoonhoven voor het vervalsen van wissels. Van de opgelegde straf van 30 jaar tuchthuis en levenslange verbanning uit Holland, heeft hij elf jaar vastgezeten. De verbanning werd kwijtgescholden. Na 1786 verbleef hij voornamelijk in Amsterdam. In zijn leven hanteerde hij meermaals de pen. Van hem zijn een aantal romans annex biografieën, een paar satirische werkjes, een aantal juridische werken en een autobiografie bekend.
Franciscus Lievens Kersteman kwam op voorspraak van drukker Kanneman omstreeks 1760 naar Zaltbommel. Daar liet hij zijn oog vallen op Geertruij van der Linden die niet onbemiddeld was dankzij een erfenis. Het echtpaar kreeg twee kinderen die na het overlijden van de moeder in 1778 in het weeshuis terecht kwamen. Vader Kersteman zat toen namelijk in het gevang en leefde al langer gescheiden van zijn vrouw. Geertruij overleed in armoede omdat haar echtgenoot in de tussentijd het bescheiden vermogen had verkwanseld.
In 1761 verscheen het eerste werkje van Kersteman bij drukker Kanneman in Zaltbommel, over het wellustige leven van mevrouw de Pompadour, 'volgens de Echtste, en Geloofwaardigste Berichten in vrolyke, en onpartydige trant beschreven'. Er volgden nog enkele uitgaven, waaronder het levensverhaal van Tottleben. De 'biografie' van Tottleben bracht het tot verschillende edities. Al snel verscheen een tweede druk bij Kanneman en in 1764 nog een derde druk bij een Amsterdamse drukker. Kanneman verzorgde in 1762 zelf nog een Franse editie. Een Duitse en een Franse vertaling verschenen bij een Keulse drukker.
Drukker Kanneman vertrok in 1764 naar Amsterdam. Zijn 'vriend' Kersteman bleef nog enige jaren in de stad. In 1764 had deze een benoeming aangenomen als 'professor honorair' in Heusden, maar zijn woonplaats bleef Zaltbommel. In 1770 trok hij echter ook naar Amsterdam, zijn vrouw en kinderen in armoede achterlatend.
Sil van Doornmalen
adjunct-streekarchivaris
Meer lezen, o.a.:
- D.J.H ter Horst, Franciscus Lievens Kersteman. Het leven van een 18e eeuwsche avonturier (Vaderlandsche cultuurgeschiedenis in monografieën, dl.II, 1937)
- W. van Iterson, Franciscus Lievens Kersteman en zijn gedwongen verblijven te Rotterdam, in: Rotterdams Jaarboekje (9) 1951, p.219-256
- A. Vos, Johannes Willem Kanneman, boekdrukker en uitgever in Zaltbommel 1744-1764, in: Bijdragen en Mededelingen Gelre LXXXV (1994), p.89-117
Wilt u ook vriend worden van het Streekarchief Bommelerwaard? Meldt u aan door een e-mail te sturen naar info@streekarchiefbommelerwaard.nl.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten