Wie kent ze niet uit het oude familiefotoalbum, kleine portretfotootjes geplakt op een kartonnetje. Het was de fransman A.A.E. Disdéri (1819-1889) die in 1854 het fotoportret in de vaart der volkeren opstootte. Hij nam een patent op zijn idee om op één negatief (toen nog een glasplaat) meerdere opnamen te maken. Deze methode betekende een flinke kostenbesparing en het portret werd betaalbaar voor een grote groep mensen. Disdéri werd er schatrijk mee.
De fotootjes die hij zo maakte hadden een afmeting van ongeveer 9 x 6 centimeter en werden al snel op een iets groter kartonnetje geplakt. Dat had ongeveer de afmeting van de toen gangbare visitekaartjes in Frankrijk, vandaar de naam carte-de-visite. Ook in de Bommelerwaard drong de carte-de-visite snel door. Tot de eersten die zich op fotopapier lieten vastleggen behoorden de adellijke dames en heren in de streek. Zo spendeerde G.A.J. baron van Randwijck uit Rossum in 1868 en 1871 vele guldens aan portretfotootjes bij verschillende fotografen. De plaatselijke notabelen en herenboeren in de dorpen en in Zaltbommel volgden op de voet.
De afgelopen tien jaar heeft het Streekarchief Bommelerwaard verschillende fotoalbums en losse aanwinsten gekregen met cartes-de-visite. Onlangs zijn ruim 400 van deze portretfotootjes toegevoegd aan de beeldbank op de website. Aan de beschrijving ervan wordt nog gewerkt, voor zover dat mogelijk is. Helaas is namelijk in veel gevallen niet genoteerd wie de geportretteerde is. U hulp bij het beschrijven is daarom heel welkom. Soms zitten er opmerkelijke opnamen bij zoals bij een serie opnamen van de familie Boland-Van Slingelandt uit Well, waar van de hond Castor ook een portret is gemaakt!
Cartes-de-visite zijn dankbaar illustratiemateriaal voor genealogen. Voorouders worden bijna tastbaar. Familietrekken zijn herkenbaar. Het portret is ook confronterend: fysieke onvolkomenheden zijn soms te zichtbaar! De getrouwheid en de detaillering was wennen voor de mensen die flateuze schilderingen gewend waren. Een zuster van Karl Marx verzuchtte in 1867 aan een schoonzus 'De foto's vind ik niet geslaagd, ze zijn geen zes gulden waard, omdat ze je echt veel te onvoordelig laten zien'.
Fotoportretten geven een prachtig tijdsbeeld weer, een inkijkje in het leven van destijds. Vaak werden de cartes-de-visites gemaakt bij belangrijke momenten in het leven zoals de babytijd, de eerste heilige communie of geloofsbelijdenis, een verloving of een huwelijksjubileum. Soms ook bij een droevige gebeurtenis zoals de dood. In 1872 liet mr. J. Thooft, burgemeester van Zaltbommel, op zijn begrafenis aan de dragers van de kist 'namens den ontslapene, diens welgelijkend photographisch portret tot een aandenken' uitreiken. De foto's onthullen ook iets van de sociale status door de klederdracht en attributen die men op de foto bij zich heeft, maar ook door de locatie waar de foto gemaakt is. In de negentiende eeuw gingen notabelen bijvoorbeeld kuren in Duitse en Franse kuuroorden, bij welke gelegenheid ze ook portretten lieten maken.
Literatuur: S.E.M. van Doornmalen, 'Zo goed als deze silhouetten maar kunnen zijn'. De oudste foto's van de Bommelerwaard 1848-1914 (Zaltbommel 2003)
S.E.M. van Doornmalen
adjunct-streekarchivaris
Geen opmerkingen:
Een reactie posten