Een dorp rond een kasteel

Twee weken geleden ontving het Streekarchief Bommelerwaard een bijzondere collectie uit de nalatenschap van mevrouw M.J. van Geffen - van Son (1919-2012) te Ammerzoden. Naast enkele boeken en archiefstukken gaat het om een rij van ruim een meter aan boekbanden met handgeschreven aantekeningen over de geschiedenis van Ammerzoden, genealogische informatie, prentbriefkaarten, foto's, archivalia, drukwerk, bidprentjes, prenten, tekeningen, krantenknipsels enzovoorts, verzameld door E.A. (Lies) van Geffen (1912-1968), de echtgenoot van mevrouw Van Geffen - Van Son. Van kinds af aan had Lies van Geffen materiaal verzameld over het verleden van zijn geboortedorp. In de Tweede Wereldoorlog moest hij uit Ammerzoden evacueren, maar nam - gelukkig - zijn verzameling mee, zodat die bewaard is gebleven en niet door oorlogsgeweld verloren is gegaan. Na de oorlog raakte hij geïnteresseerd in de restauraties van kasteel Ammersoyen en de daar tegenover gelegen kerkruïne.

In boek 9 schrijft Lies van Geffen onder andere over de mandenmakerijen in het dorp Ammerzoden. Hier een afbeelding uit dat boek met de mandenmakerij van M. de Raad in de Voorstraat.

In 1955 begon Lies van Geffen met groot enthousiasme aan het optekenen van historische wederwaardigheden van het dorp Ammerzoden. Hij gaf zijn kroniek de titel 'Ammerzoden, een dorp rond een kasteel' mee. Lies begon met het inplakken van de foto's en andere illustraties. Daartussen liet hij ruimte over om verhalen op te tekenen en zelf schetstekeningen te maken. Aan negenentwintig banden is Lies begonnen. Hij heeft ze helaas niet allemaal kunnen voltooien. De eerste vijf delen zijn compleet, de volgende delen zijn gedeeltelijk voltooid, de laatste banden bevatten alleen illustraties.

Het gemeentehuis te Ammerzoden. Op het bordes burgemeester Hoogen.

De banden bevatten een grote hoeveelheid aan onderwerpen die ter sprake komen: bewoning, bedrijvigheid, notabele inwoners, het kerkelijk leven, het gemeentebestuur, het verenigingsleven enzovoorts. In een aantal boeken wordt verhaald over de geschiedenis van kasteel Ammersoyen en de restauratie ervan. Lies maakte zelf tientallen foto's (ook enkelen in kleur) van de restauratie. Materiaal dat bij de eigenaar van het kasteel, de Stichting Geldersche Kasteelen, niet voorhanden is en nu nog van belang kan zijn bij bouwhistorisch onderzoek. Zo wordt er inmiddels heel anders gedacht over de vroegste bouw van kasteel dan tijdens de jaren van de restauratie. Voortschrijdend inzicht zogezegd...

Hier en daar veroorloofde Lies zich uitstapjes naar naburige dorpen in de streek. Zo komt al in boek 2 het naburige Well met zijn slot (Huis Malsen) uitgebreid aan bod. Boek 10 bevat documentatie over watersnoden, in het bijzonder de bijna-ramp in 1926. In boek 18 komen andere plaatsen in de Bommelerwaard aan bod. Het bevat mooie prentbriefkaarten en foto's van onder andere Hedel en Nederhemert. Boek 26 gaat over de familie van Lies van Geffen. Een enigszins vreemde eend in de bijt is boek 13. In dit deel is documentatie opgenomen over enkele Pausen. Lies was echter een gelovig man, kind van het rijke roomse leven. Bart van Helvoort uit Ammerzoden heeft enige jaren geleden met behulp van trefwoorden een handige toegang gemaakt op de boeken.

S.E.M. van Doornmalen,
adjunct-streekarchivaris.

Literatuur: S.E.M. van Doornmalen, E.A. van Geffen (1912-1968), kroniekschrijver van Ammerzoden, in: Tussen de Voorn en Loevestein 30(1994)nr.87 p.11-12