Landverhuizers vanuit Zaltbommel in 1849: A.E. Dudok Bousquet en zijn gezin.

In het Maartnummer van het blad Genealogie van het Centraal Bureau voor Genealogie staat een artikel van Pieter Stokvis getiteld Opvoeden in Réveilkring (p.22-25). Hij verhaalt daar over een tweetal egodocumenten, waaronder een kroniek van de familie Bousquet waarin Jan Dudok Bousquet de levensloop beschrijft van zijn vader Pierre (1778-1817) en zijn broer Abraham Everard (1803-1856). De kroniek, berust in de Central College Archives in Pella (Verenigde Staten).

Als aanvulling op het artikel wil ik er op wijzen dat Abraham Everard in 1803 in Amsterdam is geboren en zich in 1834 of 1835 als koopman vestigt in Zaltbommel samen met Henriette Marthe Chabot met wie hij eind 1834 in Rotterdam was gehuwd. In Zaltbommel worden hun vier kinderen geboren, de zonen Pierre Henri (1835), Jean Joseph (1837), Henri Louis (1840) en Herman Frederik (1841). Abraham sluit zich in 1835 aan bij de Afgescheiden gemeente van Gameren en is zeer actief binnen de Afscheidingsbeweging in de jaren dertig en veertig van de 19e eeuw, onder andere als scriba van de classis Gorinchem waartoe in die tijd de Bommelerwaard hoort. Zaltbommel kent in die jaren nog geen Afgescheiden gemeente en er zijn slechts weinig geestverwanten in de stad. Maar in het huis van Dudok Bousquet in Zaltbommel komen omstreeks 1839 al wel afgescheidenen bijeen. Abraham stamt uit de kring van het Reveil. Hij is bevriend met Isaac da Costa en de bekende predikant uit de eerste jaren van de afscheiding, H.P. Scholte.

In 1841 richt Abraham Everard Dudok Bousquet aan de Nonnenstraat in Zaltbommel een fabriek op van vertind ijzer, keukengereedschap, en dergelijke. Die fabriek moet hij twee jaar daarna al met groot verlies van de hand doen. Daarna is hij eigenaar van een steenoven. Maar dat wordt eveneens geen succes. In 1842 zet hij ook houttuinen op aan de Waalkade tussen de Waterpoort en de Steigerpoort. Maar de houthandel brengt hem ook niet datgene wat hij er van had gehoopt. Of zijn zakelijke tegenslagen te maken hebben met de tegenvallende economische ontwikkeling in die jaren, met zijn gebrek aan talent als zakenman of dat hij ‘om des geloofs wille’ ook wordt tegengewerkt, is een interessant punt voor nader onderzoek.

Van A.E. Dudok Bousquet zijn enkele brieven bewaard gebleven in de Collectie van de Stichting Réveil-Archief die berust in de Bijzondere Collecties van de Bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam. Daaruit blijkt duidelijk dat hij het in het begin van de jaren veertig financieel zwaar heeft, dat hij zich zorgen maakt over de politieke en religieuze situatie in het land en over de opvoeding en gezondheid van zijn kinderen. Hij overweegt dan serieus om te emigreren naar Noord-Amerika of naar Java. Die plannen om, aanvankelijk zonder zijn gezin, fortuin elders te zoeken, worden echter niet doorgezet. Uiteindelijk vertrekt Abraham Everard in 1849 met zijn gezin en een groot aantal andere afgescheidenen naar Pella in Iowa in Noord-Amerika, naar de kolonie die zijn vriend, predikant H.P. Scholte, daar enkele jaren eerder stichtte.

Jan Buylinckx

Bronnen:
- Archief gemeente Zaltbommel 1816-1928, registers burgerlijke stand, vergunning oprichting fabriek, notulen college van B&W en gemeenteraad.
- J. Stellingwerf, Amsterdamse emigranten. Onbekende brieven uit de prairie van Iowa 1846-1873. Amsterdam 1975.
- C. Smits, De afscheiding van 1834. Eerste deel: Gorinchem en ‘Beneden Gelderland, Oudkarspel 1971.
- S. Zoetmulder, Zaltbommel 9 eeuwen middelpunt, rubriek in Brabants Dagblad, afleveringen 667, 810, 836 en 871.